نگاهی به دو دهه فعالیت در راستای تعالی سازمانی در شرکت پالایش نفت بندرعباس

پالایشگاه نفت بندرعباس که 18 درصد از سهم پالایشی کشور را برعهده دارد یکی از 10 شرکـت پالایشی کشور است که در کرانه شمالی آبهای خلیج فارس و مجاورت شهر بندرعباس بـه منظـور تـأمین بخشـی از فرآورده‌های نفتی مورد نیاز کشور و امکان صدور فرآورده‌های مازاد با ظرفیت پالايش 232 هزار بشکه در روز در سال1376 مورد بهره برداری قرارگرفت. با تـلاش و کوشش نیروهای متعهد و متخصص داخلی ظرفیت اسمی پالایشگاه در دو مرحله در سالهای 1387 و 1391 افزایش یافت و اکنون با ظرفیت اسمی 350 هزار بشکه در روز در حال فعالیت است. 

این پالایشگاه توانایی پالایش نفت خام سنگین و همچنین میعانات گازی را دارد که نفت خام سنگين پالایشگاه از جزیره خارک توسط 3 فروند نفتكش 90 هـزار تني (650 هزار بشكه‌اي) و بخشی از میعانات گازی توسط کشتی از عسلویه و بخشی با خط لوله از پالايشگاه گاز سرخون تامین می شود. همچنین نفت خام میدان نفتی هنگام نیز با خط لوله به این پالایشگاه ارسال می شود. در حال حاضر گاز طبيعي مورد نياز پالايشگاه از منـابع گازي عسلويه از طريق خط لوله هفتم سراسري(56 اينچ) به مقدار ميانگين 91 هزار نرمال متر مكعب در سـاعت تـأمين مي‌شود. آب مصرفي مـورد نياز پالايشگاه نيز به مقدار ميانگين30 هزار متر مكعب در ساعت به وسيله 3 رشته خط لوله 56 اينچ به طول حدود 6 كيلومتر از خليج فارس دريافت مي‌گردد.

مسیر تعالی شرکت پالایش نفت بندرعباس

رهبران شرکت از ابتدای راه اندازی این پالایشگاه خلاء استقرار سیستم های مدیریتی را احساس کردند و با توجه به نیروهای جوان و تحصیل کرده، فرصت را برای هدایت شرکت در مسیر تعالی سازمانی مناسب تشخیص داده اند. در همین راستا در سال 1378 استاندارد ISO 9002:94 در شرکت پالایش نفت بندرعباس پیاده سازی شد و در ادامه این راه تاکنون ده استاندارد مدیریتی بروز در این شرکت مستقر شده است. این شرکت تاکنون هشت نوبت در جایزه تعالی سازمانی حضور داشته که اولین دوره آن در جایزه ملی کیفیت ایران در سال 1382 بود که موفق به دریافت بهترین مقام آن دوره یعنی گواهینامه اشتهار در سرآمدی شد و در نوبت هشتم در سال 1396 در جایزه سرآمدی و بهبود مستمر صنعت نفت نیز موفق به دریافت تندیس بلورین و در جایزه ملی بهره وری و تعالی سازمانی، تقدیرنامه چهار ستاره را کسب نموده است. 

با توجه به بررسی انجام شده، مشخص شد برای ارتقای یکنواخت فرهنگ تعالی در کلیه سطوح شرکت، لازم است بر روی سامانه های مدیریتی مستقر شده در شرکت تمرکز بیشتری شود. از این رو از سال 1396 تاکنون علاوه بر ارتقای فرهنگ تعالی در شرکت، اجرای پروژه های بهبود جایزه تعالی نیز مدنظر بوده است و با بهره گیری از این پروژه در راستای حرکت در مسیر تعالی و سرآمدی، شرکت پالایش نفت بندرعباس هم اکنون آمادگی لازم را برای حضور در ارزیابی جایزه سرآمدی و بهبود مستمر سال 1398 بدست آورده تا بتواند روند رو به رشد خود را همچنان پوینده تر از گذشته حفظ نماید. 

تاریخچه استانداردهای مدیریتی

سازمان جهاني استانداردسازي یا ISO به عنوان یک سازمان بین المللی غیر دولتی در ژنو  قرار دارد. اين سازمان در ۲۴ فوریه سال ۱۹۴۷ تاسیس شد و متشكل از موسسه های ملی استاندارد ۱۳۰ كشور بزرگ و كوچك و همچنین صنعتی و در حال توسعه از كلیه مناطق دنیا است. وظیفه اصلی ISO توسعه استاندارد ها و فعالیت های مرتبط در جهان با نگرشی تسهیل كننده برای بهبود فعالیت های اقتصادی و حمایت از تولید كننده و مصرف كننده است.

سازمان بین المللی استاندارد هم اكنون دارای ۱۳۸ عضو شامل ۹۱ عضو اصلی، ۳۶ عضو مكاتبه ای و ۱۱ عضو مشترك است. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از جمله اعضای اصلی آن است و در تدوین استانداردهای بین المللی مشاركت دارد.

كار فنی ISO كاملا غیر متمركز و در چارچوب تشكیلات دو هزار و 850 كمیته فنی، زیركمیته و گروه های كاری انجام می گیرد. در اجلاسیه های ISO در هر سال حدود ۳۰ هزار متخصص شامل نمایندگان صنایع، موسسه های تحقیقاتی، صاحب نظران دولتی، سازمان های مصرف كننده و سازمان های بین المللی از كلیه نقاط دنیا حضور دارند.

تاكنون حدود 12 هزار استاندارد بین المللی به زبان های انگلیسی و فرانسه تهیه شده است كه فهرست كلیه استانداردها در سايت www.iso.org موجود است.

پركاربردترين سيستم هاي مديريتي طبق اعلام سازمان جهاني استانداردسازي در سال 2015 به صورت ذيل است:

سري 14000 (مديريت زيست محيطي) سري 9000 (مديريت كيفيت) 

سري 22000 (مديريت ايمني مواد غذايي) سري 50000 (مديريت انرژي) 

سري 27000 (امنيت اطلاعات) سري 31000 (مديريت ريسك) 

سري 20121 (مديريت رويدادهاي اجتماعي، اقتصادي، محيطي) سري 26000 (مسئوليت اجتماعي) 

استقرار سامانه‌های مدیریتی در شرکت پالایش نفت بندرعباس شركت پالايش نفت بندرعباس از جمله شركتهاي پيشرو در زمينه استقرار، توسعه و بروزآوري نظام هاي مديريتي به شمار مي‌رود و از سال 1378 تاكنون موفق به دريافت گواهينامه‌هاي متعددي در اين خصوص شده است. آخرين ويرايش گواهينامه‌هاي دريافتي يكپارچه به شرح زیر است:

• سيستم مديريت كيفيتISO 9001:2015 

• سيستم مديريت زيست محيطي ISO 14001:2015 و HSE/MS

• سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي 18001: 2007  OHSAS

• سيستم مديريت کیفیت و احراز صلاحیت آزمایشگاههای آزمون و کاليبراسيون ISO/IEC 17025:2005

• سيستم مديريت كيفيت در صنايع نفت،گاز و پتروشيمي :2010 ISO TS/29001

• سيستم مديريت انرژي - ISO 50001:2011 

• سيستم مديريت خدمات آموزشي- ISO 29990:2010

• استاندارد مسئولیت اجتماعی سازمان ISO 26000:2010 

• استاندارد سيستم مديريت امنيت اطلاعات ISO 27001:2013 

اهم اقدامات جهت استقرار و بروز رسانی استانداردهای مدیریتی 

* پیاده سازی رویکرد مدیریت فرآیندها

مدیریت فرآیندي، رویکردی سیستمی برای مدیریت و کنترل فرآیندهای سازمان با تمرکز بر برآورده ساختن نیازهای مشتریان و افزایش کارآيی و اثربخشی فعالیت ها است. اين رويكرد در مقابل رويكرد وظيفه اي قرار دارد، در رويكرد وظيفه اي كاركنان هر واحد فقط و فقط به فعاليت هايي كه درون واحد خود جريان دارد توجه مي كنند نه به زنجيره كل فعاليت ها، در صورتيكه در رويكرد فرآيندي (كه ممكن  است زنجيره فعاليت ها از چند واحد سازماني عبور  كند) پرسنل هر واحد تحت نظارت مسئول فرآيند، به كل زنجيره فعاليت هاي درون فرآيند توجه دارند. در محيط رقابتي دنياي امروز، رشد و توسعه به راحتي امكان پذير نبوده و سازمانها نيازمند انعطاف پذيري بالائي هستند. لذا در اين محيط پويا، توانايي بهبود عملکرد براي سازمان ها يک نياز حياتي است و به همين دليل سازمان هاي بسياري مديريت فرآيند و نوآوري درفرآيند هاي خود را براي رسيدن به اين هدف دنبال مي کنند.  لازمه رسيدن به اين هدف چرخش پارادايمي از وظيفه گرايي به فرآيندگرايي است، چرا که ساختارهاي سنتي با رويکرد وظيفه اي با تشديد تحولات محيطي با نواقص و کاستي هاي متعددي مواجه شده اند.

پروژه مديريت فرآيندي در مهرماه سال 1387 شروع و با اجراي چهار فاز اصلي، طي حدود 3 سال به مراحل پاياني رسيد. در طول اين مدت با همكاري پرسنل پرتلاش پالايشگاه نفت بندرعباس از واحدهاي مختلف عملياتي و ستادي با تخصيص بيش از دو هزار و 600 نفر-ساعت كارگروهي، مستندات پروژه شامل فرآيندها، دستورالعملها، معيارهاي اندازه گيري و ... تهيه شد. اندازه گيري عملكرد فرآيندها با سيستم جديد استقرار يافته از آبان ماه سال1390 آغاز شده و باعث ايجاد شفاف سازي عملكرد فرآيندها، دسته بندي فرآيندها در ناحيه هاي خطر، هشدار و نرمال و در نتيجه شناسايي فرآيندهاي نيازمند بهبود گرديده است. 

شكل 1 چارچوب اجرايي كلي پروژه مديريت فرآيندها را نشان مي دهد. همانگونه كه در این نمودار مشخص شده، پروژه در چهار فاز اصلي ذيل تعريف شده است:

1) شناسايي و درك فعاليت هاي سازمان

2) طبقه بندي فعاليتها، شناسايي فرآيندها و تهيه نقشه هاي فرآيندي

3) تدوين مستندات مربوط به فرآيندها ( دستورالعمل ها، شناسنامه هاي فرآيندي و....)

4) تدوين شاخصها، استقرار سيستم اندازه گيري و تحليل فرآيندها

در اين چارچوب، مدل APQC(American Productivity and Quality Center) به منظور شناسايي فرآيندها به عنوان ورودي فاز دوم و روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) (Analytical Hierarchy Process) به منظور تعيين وزن شاخص هاي فرآيندي به عنوان ورودي فاز چهارم به كار رفته است:

شكل 1– چارچوب اجرايي استقرار نظام مديريت فرايندها

به طور كلي از نتايج حاصل از اجراي اين پروژه مي توان به موارد ذيل اشاره كرد:

• ايجاد شفاف سازي فعاليت ها با مستندسازي كليه فرآيندهاي سازمان و تدوين دستورالعمل هاي فرآيندي

• هم سو كردن كاركنان و واحدهاي مختلف شركت با اهداف كلان شركت با ايجاد يك تفكر سيستمي و يكپارچه

• دستيابي به يك سيستم ارزيابي عملكرد جامع با شناسايي فرايندهاي در منطقه خطر و هشدار (قرمز و زرد) در قالب گزارش هاي ماهانه، شش ماهه و سالانه

• افزايش دقت اندازه گيري عملكردها بدليل يكسان در نظر نگرفتن اهميت شاخص ها و فرآيندها

• شناسايي فرآيندهای داراي مشكل جزيي و جلوگيري از هزينه هاي بالا (برخي از فرآيندها ممكن است از نظر عملكردي در وضعيت هشدار يا زرد رنگ قرار بگيرند و با توجه به اينكه اين سيستم مي تواند چنين وضعيت هايي را به موقع نشان دهد از ورود آنها به وضعيت خطر يا قرمز رنگ جلوگيري خواهد شد.)

• ايجاد راحتي در شناسايي فرآيندهاي با اولويت بيشتر جهت بهبود مستمر 

* شناسایی، ارزشیابی و مدیریت ریسک های فرآیندی 

در سال 1394 استاندارد ايزو 9001 از ويرايش 2008 به ويرايش جديد 2015 ارتقاء يافته و شناسايي ريسكهاي فرآيندي در اين ويرايش به عنوان يك الزام آورده شده بود. با توجه به تغيير فوق و انجام مميزي بر اساس اين ويرايش، ابتدا دورة آموزشي اين استاندارد برگزار شد و به دنبال آن با كارشناسان واحدها و ادارات مختلف تعداد 27 جلسه (معادل 135 نفر- ساعت كار تيمي) برای شناسايي، ارزيابي و مديريت ريسك هاي فرآيندي و تهيه روش اجرايي آن برگزار شد. 

تاریخچه جوایز کیفیت

از حدود 70 سال پیش جوایز کیفیت به عنوان ابزاری برای ارزیابی و مقایسه سازمانها با یکدیگر مورد توجه دولتها و صاحبان صنابع قرار گرفت. قدیمی ترین جایزه ملی کیفیت «جایزه دمینگ » است که در سال 1950 توسط ادوارد دمینگ در ژاپن ایجاد شد.

در سال 1987 جایز ملی کیفیت آمریکا بنام «جایزه ملی کیفیت بالدریچ» معرفی شد. یکسال بعد در سال 1988 چهارده مدیر برگزیده و مشهور از کمپانیهای بزرگ اروپا برای ایجاد جایزه در کل اروپا به توافق رسیدند و آن را تحت نام EFQM (بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت)(European Fundation For Quality Management) منتشر کردند. این جایزه در مدت کوتاهی نه تنها در اروپا بلکه در سایر کشورها نیز با استقبال روبرو شد. در ایران نیز از سال 1382 این جوایز بر اساس مدل تعالی سازمانی EFQM و با نام «جایزه ملی کیفیت ایران» آغاز شد. 

شرکت پالایش نفت بندرعباس تنها شرکت نفتی حاضر در اولین دوره جایزه فوق بود که موفق شد بهترین امتیاز را در آن دوره یعنی مقام «اشتهار به سرآمدی» را در بین دیگر شرکتهای حاضردریافت کند. بعد از کسب این افتخار بزرگ برای صنعت نفت و تبلیغات رسانه ای، فرهنگ تعالی و حضور در جوایز تعالی در بین دیگر شرکتهای نفتی قوت گرفت. از انجاییکه یکی از اهداف این شرکت همکاری با کلیه شرکتهای ایرانی برای قرار گرفتن در مسیر تعالی است، از این رو بسیاری از شرکتهای نفتی برای الگو برداری و شناسایی با این مدل ضمن بازدید حضوری از محل شرکت، دانش لازم از مدل و چگونگی تهیه اظهار نامه و ...را نیز فرا گرفتند.

بهترین نتیجه شرکت پالایش نفت بندرعباس در این 8 نوبت جوایز تعالی مربوط به سال 1396 است که توانست تندیس بلورین جایزه سرآمدی و بهبود مستمر صنعت نفت و تقدیر نامه چهار ستاره را در جایزه ملی بهره وری و تعالی سازمانی کسب کند که برای این منظور ارزیابان اوایل زمستان سال 1396 برای ارزیابی و اطمینان از مطالب ذکر شده در اظهارنامه در شرکت پالایش نفت بندرعباس حضور یافتند. یکی از روشهای صحه گذاری، برگزاری جلساتFOCUS GROUP است که در این جلسات ارزیابان بطور تصادفی برخی از کارکنان را انتخاب نموده و با آنها جلسه برگزار می نمایند. 

هر تغییری نیاز به انگیزه ای دارد و مدل های تعالی سازمانی یکی از ابزارهای تغییر است و به مدیرانی که  جسارت حضور در میدان رقابت را دارند، مسیرصحیح رهبری را نشان میدهد. 

مزایای مدل تعالی سازمانی

• رشد و ارتقای سطح یک سازمان در تمامی ابعاد

• کسب رضایتمندی کلیه ذینفعان

• ایجاد تعادل بین خواسته ها و انتظارات کلیه ذینفعان

• تضمین موفقیت سازمان در بلند مدت

ویژگی های مدل تعالی سازمانی

• برخورداری این مدل از دیدگاه سیستماتیک و فراگیر

• توجه به مدیریت مبتنی بر فرآیندهای سازمانی

• توجه ویژه به نتیج کسب شده توسط سازمان

• ایجاد زمینه برای مشارکت گسترده کارکنان

• شناسایی نقاط قوت و زمینه های قابل بهبود برای مدیران ارشد

• ارائه تصویر واقعی از فعالیت های سازمان در محیطی واقع بینانه

• امکان استفاده از رویکرد خود ارزیابی بر اساس مدل به منظور تعالی سازمانی

سطوح تعالی، سازمان ها را در دستیابی به تعالی متمایز می کند و میزان موفقیت آنها را در دستیابی به تعالی، نشان می دهد. سطوح تعالی عبارتند از تندیس زرین، تندیس سیمین، تندیس بلورین، تقدیرنامه، گواهی نامه که برندگان هر یک از سطوح در هر گروه بطور جداگانه انتخاب و معرفی می شوند.

معیارهای مدل تعالی سازمانی عبارتند از:

1- رهبری 2- استراتژی 3- کارکنان 4- شراکت ها و منابع، 5- فرآیندها، محصولات و خدمات 6- نتایج مشتری، 7- نتایج کارکنان، 8- نتایج جامعه، 9- نتایج کلیدی

منبع : روابط عمومی شرکت پالایش نفت  بندرعباس