بسیاری از فعالان صنعت پالایش نفت کشور بر این اعتقادند که این صنعت در وضعیتی فرسایشی روزگار می گذراند.به تعبیر این آگاهان صنعت پالایش نفت ایران حتی با تکیه بر سابقه بیش از صد ساله اش در تولید نفت و فرآورده های نفتی به سختی نفس می کشد و چه بسا عنقریب است که پیکره اش به احتضار درآید.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت، به رغم سپردن واحدهای پالایشی کشور به بخش خصوصی، این صنایع مدتی است درچالشی بنام موجه نبودن حاشیه سود قرار گرفته اند و بار مالی مالیات بر ارزش افزوده بر گرده آنها سنگینی می کند.
بسیاری از کارشناسان و فعالان این عرصه معتقدند پالایشگاه های کشور به لحاظ سوددهی در وضعیت مطلوبی به سر نمی برند و در چنین وضعیتی نمی توان به به روزسازی وارتقا کیفی و توسعه ای این رشته در صنعت نفت امیدواری زیادی داشت.هزینه بری فوق العاده بالای واحدهای پالایشی برای برون رفت از فرسودگی تجهیزات و ارتقا تولیدات که هم اکنون به عنوان یک مطالبه کلی مطرح می شود درشرایطی محقق خواهد شد که این واحدها بتوانند ازآب وگل فعالیت توجیه پذیر اقتصادی خود دربیایند.
برخی از دست اندرکاران صنعت پالایش کشور که تحت عنوان بخش خصوصی در این حیطه مشغول به کارند معتتقدند که علت ضرردهی واحدهای پالایشی کشور محدود به یک یا دوسرفصل نیست.
اما برای بررسی این معظل باید کمی به گذشته رفت .پالایشگاه های ایران بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی عموما به بخش خصوصی واگذار شده اند .این صنعت به عنوان یکی از صنایع مادرشناخته میشود وبه این دلیل که سالیان سال وابسته به تشکیلات دولتی بوده است واز سویی مواد اولیه نفتی خود را هم فقط ازدولت دریافت می کرده و تنها بخش تولید و کارگری آن به بخش خصوصی واگذار شده دچار مشکلات خاصی است که باید به آنها توجه ویژه داشت.در حقیقت بسیاری از پالایشگران بخش خصوصی معتقدند از خصوصی سازی پالایشگاه ها ، تنها بخش اداره کارگری وپرسنلی این صنعت ارث برده اند.
نکته قابل توجه این است که که مواد اولیه نفتی که انحصارا دراختیاردولت است، توسط پالایشگران دریافت و به تولید فرآورده های اصلی منتهی شده و مجددا به دولت داده می شود واین فرآیند که درابتدا با دولت آغاز و در نهایت به دولت ختم می شود، در طول راه، با هزینه هایی مانند تامین اجتماعی و مالیات روبروست که عدم الگوی نامناسب دریافت آن می تواند موانعی را بر سرراه سود دهی پالایشگران ایجاد کند، چرا که طی این سیر،یک فعالیت کارمزدی شکل می گیرد واین درحالی است که در طول این فعالیت هزینه هایی مانند مالیات برارزش افزوده ازپالایشگربخش خصوصی دریافت می شود.فعالان بخش خصوصی صنعت پالایش نفت ایران اعتقاد راسخ دارند که درهیچ جای دنیا ازتولید کننده پالایشی، چیزی به نام مالیات برارزش افزوده دریافت نمی شود اما در کشور ما این کار صورت می گیرد.
برای نمونه ناصر عاشوری دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنت پالایش کشور می گوید:ما اگر از هرسه منظر بخش خصوصی ودولتی وشبه دولتی به موضوع نگاه کنیم می بینیم که در این میان منافع ملی است که ارزشمندی و اهمیت ویژه دارد و هرسود وانتفاعی هست برای مردم کشور ماست وبر این اساس ما معتقدیم باید به مسئله نگاهی ملی داشت.
او اضافه می کند که اعتقاد ما این است که اگرفی المثل یک واحد صنعتی پالایشی مانند پالایشگاه تهران و یا اصفهان در سال تا ۴۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد بایدحداقل حاشیه سود قابل قبول خود راهم داشته باشد تا آن واحد پالایشی توجیه اقتصادی پیداکند و این در حالی است که از این ۷یا۸پالایشگاهی که در پوشش انجمن صنفی و بخش خصوصی فعال هستند ،درموضوع حاشیه سود ،تعدادی به اصطلاح یربه یر و برخی باسود بسیار پایین و برخی هم در حال ضرردهی به کار خود ادامه می دهند، چرا که فعالیتشان به صورت کارمزدی است اما درآمدشان بسیارمحدود و با هزینه های بالای تولید همراه است.
در همین حال باید توجه داشت که در حال حاضر تعدادی از پالایشگاه های کشور دارای عمر بسیار بالا و فرسودگی فراوان بسر می برند. پس شک نیست که باید برای به روز سازی این واحدهای پالایشی هرچه زودتر اقدام کرد، اما همانطور که می دانیم چنین کاری بسیار هزینه براست و به همین دلیل هم هست که سرمایه گذاران داخلی وخارجی تمایلی به کاردراین زمینه در ایران ندارند.
حال اگر در نظر آوریم و بپذیریم که این خواسته،یک مطالبه منطقی است ، باید این را هم پذیرا باشیم که چنین پالایشگاه هایی باید به روز شوند وقادر باشند بنزین و فرآورده های یورو۴ و یورو ۵ تولید کنند تا درعین حال جوابگوی نیازهای جامعه هم باشند وتوجه ویژه به موضوع محیط زیست را هم مدنظر قرار دهند.اما آیا اینک صنعت پالایشی ایران می تواند چنین داعیه ای داشته باشد؟
واقعیت این است که تنها در چنین حالتی می توان یک رقابت اصولی و منطقی را برای واحدهای صنعت پالایش کشور متصور بود ودرغیراین صورت چنین رقابتی که لازمه کار اقتصادی در بخش خصوصی است، امکان پذیر نخواهد شد.
این که در حال حاضر تمام فعالیت های واحدهای پالایشی در ایران توسط نیروهای متخصص داخلی اداره می شود، برای فعالان این صنعت یک افتخار بزرگ است و درعین حال حرکت به سوی خودکفایی نیز بسیار ستایش برانگیز است.
وی اضافه کرد: با به میدان آمدن فازسوم پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس، روزی ۱۲ میلیون لیتر بنزین به تولید بنزین کشور افزوده شده وتولید ومصرف این فرآورده برابروکشور به خود کفایی خواهد رسید.
اما هیبت ترسناک واقعیت حاکم برصنعت پالایش نفت ایران مبین این است که اگر با نگاه اقتصادی به موضوع صنایع پالایش نفت کشور بنگریم خواهیم دید این بنگاه های اقتصادی سوددهی مطلوب را ندارند چرا که حاشیه سود آنها در آخر هرسال مالی بیانگر توجیه اقتصادی آنها نیست و این در حالی است که این سرمایه مردم در دست بخش خصوصی یک امانت است وصیانت از آن یک اصل اجتناب ناپذیر است.
اما این سوال هم مطرح است که اساسا حاشیه سود و مارجین صنایع پالایشی باید چقدر باشد تا این فعالیت منطق اقتصادی داشته باشد؟طبق عرف جاری، در این فعالیت، حاشیه سود پالایشگران باید ۱۰ تا ۲۰ درصد باشد، اما هزینه های جاری پالایشگاه ها بالاست وچنین سودی برای آنها محقق نمی شود.
فعالان بخش خصوصی صنعت پالایش کشور بر اصلاح قوانین موجود درحوزه دریافت مالیات برارزش افزوده پالایشگران تاکید ویژه دارند و معتقدند رفع قوانین دست وپاگیر یک مطالبه کلی فعالان این صنعت است.
آنها بر این باورند که روش و سازوکار دریافت های مالیاتی باید اصلاح شود چرا که محصول نهایی تولیدی تحویل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی که نهادی دولتی است می شود و طبعا آنها هستند که فرآورده ها را به فروش می رسانند و هم آنها هم باید مالیات را پرداخت کنند نه تولید کنندگان که حلقه واسط این فرآیند هستند.
آنها قبول دارند که باید مالیات بدهند اما می گویند این مالیات باید فقط شامل تولیداتی مانند وکیوم باتوم ها و حلال ها باشد که خود تولید کنندگان آنها را به فروش می رسانند،ولی این موضوع متاسفانه در قانون شفافیت لازم را ندارد.
اینک گفته می شود که فعالان بخش خصوصی پالایشگاهی برای برون رفت از این چاه ویل به گفتگو و چانه زنی و لابی کردن با دولت و مجلس ، به آنها دل بسته اند تا شاید در این میان دستی از غیب برون آید و کاری بکند.
تمام کسانی که تحت عنوان بخش خصوصی در صنعت پالایش نفت کشور فعالند می گویند ما حرفمان این نیست که پالایشگران نباید مالیات بدهند بلکه معتقدیم سازو کار دریافت این مالیات باید اصلاح وشفاف شود تا از این ناحیه ضرر و زیانی متوجه این صنعت نگردد.
اعضای انجمن صنفی صنعت پالایش نفت کشور معتقدند که منظور ما از حمایت دولت این است که قوانین مالیاتی را شفاف کنند، آنهم زمانی که فشار می آورند که باید تولید مازوت ونفت کوره کم شود،تولید محصولات یورو افزایش یابد، فعالیت های زیست محیطی رشد پیدا کند وآلایندگی ها تا جایی که ممکن است کمتر شود.بسیاری از این پالایشگاه ها در حال حاضر طرح های توسعه ای در دست دارند که با این فشارهای هزینه ای نمی توانند آنها را محقق سازند.
حال در شرایطی که فرصت های توسعه ای در امر پالایش و عضله گرفتن بخش خصوصی فعال در آن یکی یکی تلف می شود واقعا جای آن نیست که سیاستگزاران و تصمیم گیران به دفع الوقت بپردازند.برای نجات این صنعت باید هرچه زودتر آستین همت را بالا زد که فردا بدون شک بسیار دیر خواهد بود. چاه ویل هزینه و مالیات با همه همت پالایشی ها هم پر نخواهد شد.
منبع : گزارشگر صنعت کار؛ فرزین سوادکوهی