نگاهی به جزئیات تأمین سوخت نیروگاهی فصل زمستان ۱۴۰۰ بیانگر آن است که صنعت برق ناچار به استفاده از حامل‌های انرژی نظیر مازوت است و در مدت زمان باقی‌مانده باید راهکارهای کاهش آلودگی این فرآورده را در دستور کار قرار دهد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت به نقل از شانا، افزایش مقدار مصرف گاز و برق خانگی در فصل زمستان پارسال سبب شد کشور با مسئله پیچیده انرژی روبه‌رو شود. مثلث شومی که پارسال در قالب نتایج این مسئله پیچیده عیان شد، از سه ضلع قطعی گاز، قطعی برق و خاموشی زمینه نارضایتی مردم را فراهم می‌کرد.
به استناد گفته‌های پارسال مسئولان هیچ راهکاری به جز انتخاب بین یکی از اضلاع این مثلث شوم وجود ندارد، اما بررسی جوانب این مسئله بیانگر وجود راهکارهای خرد و کلان برای حل ریشه‌ای این مسئله دشوار است.
در همین ارتباط پیش از رویارویی با مسئله پیچیده انرژی فصل زمستان نسبت به بررسی دقیق شرایط موجود، راهکارهای در دسترس برای حداقل کردن زمینه نارضایتی مردم و بیان راهکارهای بلندمدت به‌منظور مدیریت چالش یادشده در قالب ادامه پرونده‌ای با عنوان «مثلث شوم» می‌پردازیم.
چالش قطعی برق، قطعی گاز و به‌دنبال آن آلودگی هوا یک ضلع مسئله‌ای هستند که ریشه آن ناترازی گاز طبیعی تلقی می‌شود. در شرایط عادی، سوخت قابل توجه مورد استفاده نیروگاه‌های تولید برق کشور بر مبنای گاز طبیعی طراحی شده است، زمانی که میزان استخراج گاز کشور متناسب با مصارف تعیین‌شده باشد، قطعی گاز مشترکان خانگی، صنعتی و دیگر اتفاق نخواهد افتاد، از طرفی واحدهای نیروگاهی به‌عنوان یکی از مشتریان بزرگ گاز کشور نیز با محدودیت سوخت مواجه نشده و قطع برق نیز اتفاق نمی‌افتد.
چرا در زمستان با مثلث شوم قطعی برق، قطعی گاز و آلودگی هوا روبه‌رو می‌شویم؟
در شرایطی که گاز طبیعی مورد نیاز نیروگاه نیز تأمین شود، الزامی به استفاده از سوخت مایع در واحدهای نیروگاهی نبوده و در نهایت مشکلات آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت مایع در واحدهای نیروگاهی تشدید نخواهد شد.
دسترسی به شرایط عادی در طول سال‌های اخیر به سبب حکمرانی به‌شدت غلط در حوزه انرژی در قالب مواردی از جمله بی‌توجهی نسبت به مدیریت مصرف انرژی از طریق بهینه‌سازی مصرف و کاهش اتلاف شبکه، تعرفه‌گذاری غلط، عدم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بی‌توجهی نسبت به مخازن انرژی کشور به مسئله‌ای غیرممکن بدل شده است.
جزئیاتی از تأمین سوخت نیروگاهی در زمستان سال ۱۴۰۰
بر همین اساس امسال به استناد اظهارات متولیان انرژی کشور، در شرایطی که نیروگاه‌های کشور در فصل زمستان به ۲۲۷ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در طول روز نیاز دارند، اما صنعت گاز کشور در فصل سرد تنها توان تأمین ۱۱۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی را دارد و عملاً ۵۲ درصد از نیاز نیروگاهی کشور برای تأمین اوج بار زمستان ۱۴۰۰ تأمین نخواهد شد.
صورت دیگر مسئله یادشده در تأمین نشدن سوخت نیروگاهی به این معناست که نیمی از نیاز مصرف پیش‌بینی شده ۴۳ هزار مگاواتی در فصل زمستان معادل نزدیک به ۲۳ هزار مگاوات ناترازی در تأمین برق به‌وجود خواهد آمد.
ناتوانی در تولید نیمی از نیاز به مصرف برق در فصل زمستان در شرایطی که فشار قطعی برق در تابستان گذشته زمینه نارضایتی بسیاری از مشترکان به‌خصوص در بخش صنعتی را مهیا کرد، موضوعی غیرقابل‌پذیرش است.
بر همین اساس به‌منظور پوشش این نقیصه، تولید ۲۳ هزار مگاوات برق کشور در فصل سرد باید از طریق دیگر سوخت‌های موجود نظیر سوخت فسیلی مایع تأمین شود. اولین گزینه تأمین سوخت مایع به‌منظور جلوگیری از خاموشی گسترده در فصل زمستان، اتکا به گازوئیل است.
این گزینه یعنی استفاده از گازوئیل در واحدهای نیروگاهی با وجود اینکه ضرر و زیان اقتصادی فراوانی را برای کشور به همراه دارد، زیرا گازوئیل از منابع تأمین ارز کشور با استفاده از صادرات است، اما می‌تواند افزون بر پوشش مسئله قطعی برق جلوگیری کند.
جلوگیری از قطعی برق در فصل سرد به روزانه ۱۷۷ میلیون لیتر گازوئیل نیاز دارد. این یعنی در سه ماه فصل سرد سال بالغ بر ۱۰.۵ میلیارد لیتر گازوئیل نیاز است تا چراغ برق کشور همچنان روشن بماند.
صنعت برق راهی جز استفاده از مازوت ندارد
طبیعی است تأمین این مقدار قابل توجه گازوئیل با توجه به مقاصد دیگر مصرف این فرآورده از جمله در حمل‌ونقل امکان‌پذیر نبوده و به نظر می‌رسد تنها ۱۴۲ میلیون لیتر گازوئیل در روز از سوی صنعت نفت قابلیت تأمین دارد.
بر همین اساس، جلوگیری از خاموشی و تأمین اوج بار سال ۱۴۰۰ با ناترازی ۳۵ میلیون لیتری مواجه خواهد شد. تأمین این انرژی باید از طریق حامل‌های دیگر نظیر مازوت یا میعانات گازی در دستور کار قرار گیرد و در زمستان امسال با توجه به روند غلط سال‌های گذشته به‌منظور جلوگیری از قطعی برق و گاز، چاره‌ای جز استفاده از مازوت و میعانات گازی وجود ندارد.
با توجه به محدودیت‌های ایجادشده در این حوزه و ناتوانی در حذف مازوت از سبد سوخت نیروگاهی کشور، باید به سراغ راهکارهایی رفت که آلودگی ایجادشده ناشی از مازوت را به حداقل برساند.
فیلتراسیون مشتقات گوگرد، سریع‌ترین راهکار جلوگیری از آلودگی هوا
در همین راستا، با توجه به اینکه مشتقات گوگرد موجود در مازوت اصلی‌ترین عامل آلودگی این فرآورده نفتی هستند، از این رو حذف این عنصر می‌تواند تا ۹۰ درصد از آلودگی‌های انتقال‌یافته به هوا را تعدیل کند. بر همین مبنا دو راهکار حذف مشتقات گوگرد از سوخت پیش از ورود به نیروگاه، همچنین حذف مشتقات گوگرد از طریق فیلتراسیون دود پس از سوخت مازوت در نیروگاه از شیوه‌های فنی کاهش قابل توجه آلودگی هوا است.
بر همین مبنا با توجه به تحلیل اقتصادی و زمان مورد نیاز در دسترس باید نسبت به انتخاب یکی از این دو راه‌حل در کاهش آلودگی ناشی از مصرف مازوت اقدام کرد.
در همین زمینه، محمد پورحمید، کارشناس انرژی با بیان اینکه در زمستان امسال امکان راه‌اندازی واحدهای گوگردزدایی از مازوت پیش از مصرف وجود ندارد، گفت: «هزینه گوگردزدایی و زمان احداث واحدهای مرتبط با این حوزه قابل مقایسه با فیلتراسیون و حذف مشتقات گوگرد در دودکش نیروگاه‌ها نیست و راه‌حل بهینه و سریع، نصب فیلتر در واحدهای نیروگاهی است.»
با توجه به اظهارنظر کارشناسان در این حوزه به نظر می‌رسد، نصب فیلتر و استفاده از شیوه‌های حذف مشتقات گوگرد در دودکش نیروگاه‌ها می‌تواند زمینه استفاده از مازوت را مهیا کند و به عبور مؤثر از چالش قطعی برق و قطعی گاز بدون تشدید آلودگی هوا منجر شود.